Jan Novák: Dulcitius

Dulcitius: fabula sacra non tamen iniucunda quam conscripsit Rosvita Monacha Gandersheimensis (CMLXX ...) et modis musicis ornavit Ianus Novacus Moravus MCMLXXIV
Ein heiliges, jedoch nicht unvergnügliches Drama, verfasst von der Nonne Rosvitha von Gandersheim (970 n. Chr.), vertont von Jan Novák
1974
Der Text ist in der Regel nach Nováks Autograph des Klavierauszugs wiedergegeben; teils wurden Interpunktionszeichen ergänzt. Verglichen wurde die textkritische Ausgabe von Walter Berschin (Hrotsvit, Opera omnia, München Leipzig 2001 (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana)). Die Regieanweisungen (kursiv) stammen von Novák.


Prologus
Omnes actores ante scenam congregati prologum decantant.

PASSIO SANCTARUM VIRGINUM AGAPES CHIONIAE ET HIRENAE
quas sub nocturno silentio Dulcitius praeses clam adiit cupiens earum amplexibus saturari, sed mox ut intravit mente captus ollas et sartagines pro virginibus amplectendo osculabatur, donec facies et vestes horribili nigredine inficiebantur. Deinde Sisinnio comiti ius super puniendas virgines cessit, qui etiam miris modis illusus tandem Agapen et Chioniam concremari et Hirenam iussit perfodi.


Scena I
Imperatoris aula praesentibus Diocletiano, virginibus, militibus et turba si placet.

DIOCLETIANUS  Parentelae claritas ingenuitatis vestrumque serenitas pulchritudinis exigit vos nuptiali lege primis in palatio copulari quod nostri iussio annuerit fieri si Christum negare nostrisque diis sacrificia velitis ferre.
AGAPE  Esto securus curarum nec te gravet nostrum praeparatio nuptiarum, quia nec ad negationem confitendi nominis nec ad corruptionem integritatis ullis rebus compelli poterimus.
DIOCLETIANUS  Quid sibi vult ista quae vos agitat fatuitas?
AGAPE  Quod signum fatuitatis nobis inesse deprehendis?
DIOCLETIANUS  Evidens magnumque.
AGAPE  In quo?
DIOCLETIANUS  In hoc praecipue quod relicta vetustae observantia religionis inutilem Christianae novitatem sequimini superstitionis.
AGAPE  Temere calumniaris statum dei omnipotentis periculum.
DIOCLETIANUS  Cuius?
AGAPE  Tui reique publicae quam gubernas.
DIOCLETIANUS  Ista insanit. Amoveatur.
CHIONIA  Mea germana non insanit, sed tui stultitiam iuste reprehendit.
DIOCLETIANUS  Ista inclementius bacchatur, unde nostris conspectibus aeque subtrahatur et tertia discutiatur.
HIRENA  Tertiam rebellem tibique penitus probabis renitentem.
DIOCLETIANUS  Hirena cum sis minor aetate fito maior dignitate.
HIRENA  Ostende quaeso quo pacto.
DIOCLETIANUS Flecte cervicem dis et esto sororibus exemplum correctionis et causa liberationis.
HIRENA  Conquiniscant idolis qui velint incurrere iram celsitonantis; ego quidem caput regali unguento delibutum non dehonestabo pedibus simulacrorum submittendo.
DIOCLETIANUS  Cultura deorum non adducit inhonestatem, sed praecipuum honorem.
HIRENA  Et quae inhonestas turpior quam ut servus veneretur ut dominus?
DIOCLETIANUS  Non suadeo tibi venerari servos, sed dominos principumque deos.
HIRENA  Nonne is est cuiusvis servus qui ab artifice pretio comparatur ut empticius?
DIOCLETIANUS  Huius praesumtio verbositatis tollendast suppliciis.
HIRENA, AGAPE, CHIONIA  Hoc optamus, hoc amplectimur, ut pro Christi amore suppliciis laceremur.
DIOCLETIANUS  Istae contumaces virgines nostrisque decretis contraluctantes catenis inretiantur et ad examen Dulcitii praesidis sub carcerali squalore serventur.


Scena II
Milites in praesidio ante carcerem; deinde Dulcitius et virgines

DULCITIUS  Producite milites, producite quas tenetis in carcere.
Milites abeunt virgines ex carcere accersitum.
MILITES  Ecce quas vocasti.
DULCITIUS  Papae quam pulchrae, quam venustae, quam egregiae puellulae.
MILITES  Perfectae decore.
DULCITIUS  Captus sum illarum specie.
MILITES  Credibile.
DULCITIUS  Exaestuo illas ad mei amorem trahere.
MILITES  Diffidimus te praevalere.
DULCITIUS  Quare?
MILITES  Quia stabiles fide.
DULCITIUS  Quid si suadeam blandimentis?
MILITES  Contemnunt.
DULCITIUS  Quid si terream suppliciis?
MILITES  Parvi pendunt.
DULCITIUS  Et quid fiet?
MILITES  Praecogita.
DULCITIUS  Ponite illas in custodiam in interiorem officinae aedem, in cuius proaulio ministrorum servantur vasa.
MILITES  Vt quid eo loci?
DULCITIUS  Quo a me saepiuscule possint visitari. Exit ridens Haha, hahahae.
MILITES Vt iubes.


Scena III
Nox; ante novum carcerem milites excubant. Virgines pone scenam hymnos decantant.

HIRENA, AGAPE, CHIONIA  Alleluiia.
DULCITIUS  Quid agant captivae sub hoc noctis tempore?
MILITES  Vacant hymnis.
DULCITIUS  Accedamus propius.
MILITES  Tinnulae sonitum vocis a longe audiemus.
DULCITIUS  Oho. Observate pro foribus cum lucernis; ego autem intrabo et vel optatis amplexibus me saturabo.
MILITES  Intra praestolabimur.


Scena IV
Carceris pars interior cum virginibus hymnos concinentibus

HIRENA, AGAPE, CHIONIA  Alleluiia
AGAPE  Quid strepit pro foribus?
HIRENA  Infelix Dulcitius ingreditur.
CHIONIA  Deus nos tueatur.
OMNES VIRGINES  Amen.
CHIONIA  Quid sibi vult collisio ollarum caccaborum et sartaginum?
HIRENA  Lustrabo. Accedite, quaeso, per rimulas perspicite.
AGAPE  Quid est?
HIRENA  Ecce iste stultus mente alienatus aestimat se nostris uti amplexibus.
AGAPE  Quid facit?
HIRENA  Nunc ollas molli fovet gremio, nunc sartagines et caccabos amplectitur mitia libans oscula.
CHIONIA  Ridiculum.
HIRENA  Nam facies eius et vestimenta adeo sordidata, adeo coinquinata, ut nigredo quae inhaesit similitudinem Aethiopis exprimat. Hahahahaha. Haha. Haha.
AGAPE  Decet ut talis appareat corpore qualis a diabolo possidetur in mente.
HIRENA  En parat egredi. Intendamus quid illo egrediente agant milites pro foribus expectantes.


Scena V
Ante carcerem ut in scena III; Dulcitius fuligine denigratus intus egreditur, milites consternantur.

MILITES  Quis hic egreditur? Daemoniacus. Vel magis ipse diabolus. Fugiamus.
DULCITIUS  Milites, state. Quo fugitis? Et expectate, ducite me cum lucernis ad cubile.
MILITES  Vox senioris nostri, sed imago diaboli. Non subsistamus, sed fugam maturemus. Phantasma vult nos pessumdare. Milites excurrunt vociferantes valde.
DULCITIUS  Ad palatium ibo et quam abiectionem patiar principibus vulgabo.


Scena VI
In palatii gradibus; Dulcitius ianuam pulsat, ab ostiariis autem eiectus ac fugatus est.

DULCITIUS  Ostiarii, introducite me in palatium, quia ad imperatorem habeo secretum.
OSTIARII  Quid hoc vile monstrum scissis et nigellis panniculis obsitum? Pugnis tundamus de gradibus, praecipitemus nec ultra huc detur liber accessus.
DULCITIUS  Vae vae.


Scena VII
Dulcitius desperatus uxori suae occurrit.

DULCITIUS  Quid contigit? Nonne splendidissimis vestibus indutus totoque corpore videor nitidus et quicumque me aspicit velut horribile monstrum fastidit? Vae, vae. Ad coniugem revertar, quod ab illa quid erga me factum sit experiar. En solutis crinibus egreditur omnisque domus lacrimis prosequitur.
UXOR  Heu heu, mi senior Dulciti, quid pateris? Non es sanae mentis; factus es in derisum christicolis. Eheu.
DULCITIUS  Eheu. Nunc tandem sentio me illusum illarum maleficiis.
UXOR  Hoc me vehementer confudit, hoc praecipue contristavit quod quid patiebaris ignorasti.
DULCITIUS  Mando ut lascivae praesententur puellulae et abstractis vestibus publice denudentur quo versa vice quid nostra possint ludibria experiantur. Exit Dulcitius cum uxore.


Scena VIII
In area publica milites frustra virgines denudare conantur; Dulcitius in sella stertit.

MILITES  In vanum laboramus et frustra sudamus. Ecce vestimenta virgineis corporibus inhaerent velut coria, sed et ipse qui nos ad exspoliandum urgebat praeses stertit sedendo nec ullatenus excitari potest a somno. Ad imperatorem adeamus ipsique res quae geruntur propalemus.


Scena IX
Imperatoris aula ut in scena I

DIOCLETIANUS  Dolet nimium quod praesidem Dulcitium audio adeo illusum, adeo exprobratum, adeo calumniatum. Sed ne viles mulierculae iactent se impune nostris dis deorumque cultoribus illudere, Sisinnium comitem dirigam ad ultionem exercendam.


Scena X
Ante carcerem: milites, Sisinnius, Agape et Chionia

SISINNIUS  O milites, ubi sunt lascivae quae torqueri debent puellae?
MILITES  Affliguntur in carcere.
SISINNIUS  Hirenam reservate et reliquas producite.
MILITES  Cur unam excipis?
SISINNIUS  Parcens infantiae. Forte facilius convertetur si sororum praesentia non terrebitur.
MILITES  Ita. Praesto sunt quas iussisti.
SISINNIUS  Praebete assensum, Agape et Chionia, meis consiliis.
AGAPE  Non praebebimus.
SISINNIUS  Ferte libamina diis.
AGAPE  Vero et aeterno patri eiusque coaeterno filio sanctoque amborum paraclyto sacrificium laudis sine intermissione libamus.
SISINNIUS  Hoc vobis non suadeo, sed poenis prohibeo.
AGAPE  Non prohibebis nec umquam sacrificabimus daemoniis.
SISINNIUS  Deponite duritiam cordis et sacrificate. Sin autem faciam vos interfectum iri iuxta praeceptum imperatoris Diocletiani.
CHIONIA  Decet ut in nostri necem obtemperes iussis tui imperatoris cuius nos decreta contemnere nosti; si autem parcendo moram feceris aequumst ut tu interficiaris.
SISINNIUS  Non tardetis milites, non tardetis capite blasphemas has et in ignem proicite vivas.
MILITES  Instemus construendis rogis et tradamus illas bacchantibus flammis quo finem demus conviciis. Milites rogum in quem deductae sunt virgines accendunt.
AGAPE, CHIONIA  Non tibi, domine, non tibi haec potentia insolita ut ignis vim virtutis tuae obliviscatur. Sed taedet nos morarum; ideo rogamus solve retinacula animarum quo extinctis corporibus tecum plaudant in aethere nostri spiritus. Inclinatis capitibus animas exspirant.
MILITES  O novum, o stupendum miraculum. Ecce animae egressae sunt corpora et nulla laesionis reperiuntur vestigia, sed nec capilli nec vestimenta ab igne sunt ambusta quo minus corpora.


Scena XI
Eodem loco. Sisinnius Hirenam adduci iubet.

SISINNIUS Proferte Hirenam.
MILITES  Eccam.
SISINNIUS Pertimesce, Hirena, necem sororum et cave perire exemplo illarum.
HIRENA  Opto exemplum illarum sequi quo merear cum eis aeternaliter laetari.
SISINNIUS  Cede, cede meae suasioni.
HIRENA  Haud cedam facinus suadenti.
SISINNIUS  Si non cesseris non citum, tibi praestabo exitum, sed differam et nova in dies supplicia multiplicabo.
HIRENA  Quanto acrius torqueor tanto gloriosius exaltabor.
SISINNIUS  Supplicia non metuis? Admovebo quod horrescis.
HIRENA  Quidquid irrogabis adversi evadam iuvamine Christi.
SISINNIUS  Faciam te in lupanar duci corpusque tuum turpiter coinquinari.
HIRENA  Melius est ut corpus quibuscumque iniuriis maculetur quam anima idolis polluatur.
SISINNIUS  Si socia eris meretricum, non poteris polluta ultra intra contubernium computari virginum.
HIRENA  Voluptas parit poenam, necessitas autem coronam; nec dicitur reatus nisi quod consentit animus.
SISINNIUS  Frustra parcebam, frustra miserebar huius infantiae.
MILITES  Praescivimus nullatenus ad deorum culturam potest flecti nec terrore umquam potest frangi.
SISINNIUS  Non ultra parcam.
MILITES  Rectum.
SISINNIUS  Capite illam sine miseratione et trahentes cum crudelitate ducite ad lupanar sine honore.
HIRENA  Non perducent.
SISINNIUS  Quis prohibere poterit?
HIRENA  Qui mundum sui providentia regit.
SISINNIUS  Probabo.
HIRENA  Ac citius libito.
SISINNIUS  Ne terreamini, milites, fallacibus huius blasphemae praesagiis.
MILITES  Non terremur sed tuis praeceptis parere nitimur.


Scena XII
Sisinnius ex aedibus suis prospicit.

SISINNIUS  Qui sunt hi qui nos invadunt? Quam similes sunt militibus quibus Hirenam tradidimus. Ipsi sunt. Cur tam cito revertimini? Quo tenditis tam anheli?
MILITES  Te ipsum quaerimus
SISINNIUS  Ubist quam traxistis?
MILITES  In supercilio montis.
SISINNIUS  Cuius?
MILITES  Proximi.
SISINNIUS  O insensati et hebetes totiusque rationis incapaces.
MILITES  Cur causaris? cur voce et vultu nobis minaris?
SISINNIUS  Di vos perdant.
MILITES  Quid in te commisimus? Quam tibi iniuriam fecimus? Qua tua iussa transgressi sumus?
SISINNIUS  Nonne praecepi ut rebellem deorum ad turpitudinis locum traheretis?
MILITES  Praecepisti nosque tuis praeceptis operam dedimus implendis, sed supervenere duo ignoti iuvenes asserentes se ad hoc a te missos, ut Hirenam ad cacumen montis perducerent.
SISINNIUS  Ignorabam.
MILITES  Agnoscimus.
SISINNIUS  Quales fuerunt?
MILITES  Amictu splendidi, vultu admodum reverendi.
SISINNIUS  Num sequebamini illos?
MILITES  Sequebamur.
SISINNIUS  Quid fecerunt?
MILITES  A dextra levaque Hirenae se locaverunt et nos huc direxerunt quo te exitus rei non lateret.
SISINNIUS  Restat ut ascenso equo pergam et qui fuerint qui nos tam libere illuserunt perquiram.
MILITES  Properemus pariter.


Scena XIII
Sub monte in cuius cacumine Hirena apparebit.

SISINNIUS  (obequitat scenam militibus secutus)  Hem, ignoro quid agam; pessumdatus sum maleficiis christicolarum. En montem circumeo et semitam aliquoties reperiens nec ascensum comprehendere nec reditum queo repetere.
MILITES  Miris modis omnes illudimur nimiaque lassitudine fatigamur, et si insanum caput diutius vivere sustines te ipsum et nos perdes.
SISINNIUS  Quisquis es meorum, strenue extende arcum, iace sagittam, perfode hanc maleficam.
MILITES  (vociferantes)  Rectum.
HIRENA  (cantat de „monte“)  Infelix, erubesce, Sisinni, erubesce teque turpiter victum ingemisce, quia tenellae infantiam virgunculae absque armorum apparatu nequivisti superare.
SISINNIUS  Quicquid dedecoris accedit levius tolero quia te morituram haud dubito.
HIRENA  Hinc mihi quam maxime gaudendum tibique vero dolendum quia pro tui severitate malignitatis in tartara damnaberis; ego autem martyrii palmam virginitatisque receptura coronam. Intrabo aethereum aeterni regis thalamum. Cui est honos et gloria in saecula. Sensim in caelum elevatur.
 
 
Zurück zum Werkverzeichnis